Ongezonde mix van graspollen, hitte en hoge ozonconcentratie

Het is volop zomer in Nederland. We koersen aan op de warmste juni ooit gemeten. Zodra de temperatuur boven de 25 °C komt verslechtert echter de luchtkwaliteit snel door sterk oplopende ozonconcentraties. Het nationale Luchtmeetnet verwacht dat de luchtkwaliteit deze dagen vanaf het middaguur slecht zal zijn, vooral in het zuiden en midden van het land. De combinatie van hittestress en slechte luchtkwaliteit geeft een verhoogd risico op de ontwikkeling en verergering van hart- en vaatziekten en problemen met de luchtwegen.

Graspollen vergroten gezondheidsrisico’s

De situatie doet zich voor op het moment dat we midden in de piekperiode van het graspollenseizoen zitten. Pollen kan ook een risicofactor zijn voor een hartinfarct. Daarnaast kan blootstelling aan pollen naast allergische klachten ook het immuunsysteem in de longen beïnvloeden en daarmee de vatbaarheid voor respiratoire virale infecties vergroten. Niet alleen bij allergische patiënten, maar ook bij gezonde mensen. Het aantal wetenschappelijke studies over bovengenoemde gezondheidseffecten is nog beperkt. In ons huidige door ZonMw gefinancierde onderzoek naar de effecten van klimaatverandering op hooikoorts gaan we proberen meer duidelijkheid voor de Nederlandse situatie te krijgen, maar de analyses moeten we nog doen. Uit het verleden zijn er wel voorbeelden van periodes waarbij hitte in combinatie met hoge graspollenconcentraties tot oversterfte hebben geleid, zoals in juli 1995 of in juni en juli 2006. Voldoende reden om extra alert te zijn.

Het advies van het RIVM aan mensen die gevoelig zijn voor smog is:

• Bij (de kans op) smog (zware) lichamelijke inspanning beperken of zelfs vermijden.
• De effecten van smog zullen voornamelijk buiten optreden. Daarom kan het een goede keuze zijn om bij smog zo veel mogelijk binnen te blijven en ramen, deuren en ventilatieroosters tijdelijk te sluiten.
• Astma- en COPD-patiënten kunnen het beste hun medicijnen altijd bij zich hebben, vooral als ze buiten zijn.
• Bij twijfel over bepaalde gezondheidsklachten wordt geadviseerd de huisarts te raadplegen.
• Smog door ozon is aan het eind van de middag en in de vroege avond het hevigst. Tijdens deze uren is het verstandig inspanning in de buitenlucht te vermijden.

Deze maatregelen helpen ook om eventuele extra gezondheidseffecten van pollen te verminderen of te voorkomen.

Door droogte mogelijk minder pollen en allergenen

De dagen met de hoogste graspollenconcentraties hebben we mogelijk vorige week al gehad, maar door de gunstige groeiomstandigheden van grassen in het begin van het jaar stonden de grassen er goed bij. De groeiomstandigheden verslechteren echter met de dag door de zeer lange droge periode, veel zon en hoge temperaturen. Veel gras staat te verdrogen. Bij deze extreme weersomstandigheden neemt de pollenproductie af en daalt de allergeenconcentratie. Allergenen zijn de eiwitten die de allergische klachten veroorzaken. Studies laten echter zien dat verschillende grassoorten, en zelfs verschillende variëteiten binnen een grassoort, verschillend reageren op droogte en hogere temperaturen. Aangezien we midden in de piekperiode zitten zijn hoge graspollenconcentraties niet uit te sluiten.

Piekperiode graspollen eerder voorbij

Door de zeer hoge temperaturen is het wel vrijwel zeker dat de piekperiode van het graspollenseizoen eerder afgelopen zal zijn dan we verwachtten. Onze pollenplannerberekening geeft nu op basis van het temperatuurverloop aan dat rond 23 juni de piekperiode van het graspollenseizoen voorbij is. Dat was eind mei nog begin juli. Dan is het pollenseizoen overigens nog niet voorbij. In de eerste week van juli komt bijvoetpollen in de lucht en daarna is het afwachten wat de warmteminnende alsemambrosia dit jaar gaat doen.

Planetary Health

Het effect van klimaatverandering en andere mondiale veranderingen op gezondheid stond de afgelopen twee weken op op diverse manieren in de aandacht. Op 1 juni publiceerde de Koninklijke Nederlandse Academie voor Wetenschappen het adviesrapport "Planetary health. An emerging field to be developed". Het brengt in kaart wat we al weten en welke kennis we nog moeten ontwikkelen. 

Afgelopen week kwam het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde met een themanummer over menselijke gezondheid en mondiale veranderingen: Planetary Health. Allerlei onderwerpen komen aan bod: Kunnen we klimaatneutraal opereren? Wordt malaria weer endemisch in Nederland? Wat kunnen we aan verspilling in de zorg doen? Het hele themanummer is gratis te downloaden.

Tekst en foto's: Arnold van Vliet, Leerstoelgroep Milieusysteemanalyse, Wageningen University & Research