Boek 6200+ soorten in de Gelderse Poort

Het waterdraakje, de giebel, de gele stamjager, het kort schorssteeltje, het geruit watervorkje, de lathyrusbladgalmug, de wolfsmelknetwants, de platte zwanenmossel, het koevinkje… zomaar een greep uit de 6200+ soorten die in de Gelderse Poort zijn gezien. En ja, natuurlijk, daar leven ook gewoon de huismus en het straatgras, de haas en de hazelaar, de otter en de ooievaar. In december, vlak voor de afsluiting van het intensieve waarneemjaar, wandelde er zelfs nog een jonge wolf het gebied binnen. Als bonus.

De Gelderse Poort is het gebied waar de Rijn vanuit Duitsland Nederland binnenkomt en zich vertakt in de Waal, de Nederrijn en de IJssel. De grenzen van de Gelderse Poort lopen vanaf de Duitse grens tot aan Nijmegen en Arnhem. In het gebied is vanaf 1989 hard gewerkt aan natuurontwikkeling, mede op initiatief van Staatsbosbeheer en ARK Rewilding Nederland. Deze stichting werd daar speciaal voor opgericht. De uiterwaarden zijn de afgelopen decennia heringericht voor een natuurlijke bescherming tegen overstromingen. Maisvelden hebben plaatsgemaakt voor een spectaculair natuur- en recreatiegebied.

De Gelderse Poort is door de aanvoer van zaden door het water en de variatie van de waterstanden een dynamisch gebied. Voor insecten zijn de uiterwaarden een trekroute. Soorten komen, en verdwijnen soms ook weer. Er zijn vooral rijke kleigronden maar ook rivierduinen en stranden – voedselrijke zandgronden, waar andere soorten van profiteren dan van de hoger gelegen, oude, arme zandgronden in Nederland.

Het rijk geïllustreerde magazine gaat per soortgroep in op de vondsten, zoomt in op bijzondere ecologische interacties zoals die tussen grote grazers en insecten en bevat verschillende interviews met waarnemers.

Vincent Sanders van de Flora- en Faunawerkgroep Gelderse Poort is de initiatiefnemer van het soortenjaar dat ondersteund werd door Staatsbosbeheer. Hij maakte ook het mooie magazine en in een interview vragen we naar zijn ervaringen.

Hoe kijkt je terug op het 5000-soortenjaar?

“Nu, meer dan een jaar na afloop sta ik nog steeds versteld van het aantal soorten dat we hebben aangetroffen. Het leuke aan een soortenjaar is dat er in elk jaargetijde en elk gebied steeds weer iets nieuws te ontdekken valt. Dit varieert van grote zoogdieren tot insecten van een paar millimeter groot.”

De titel is 6200+. Hoeveel zijn het er nou eigenlijk precies?

"In het totaal kwam de teller op 6360 voor het hele gebied. Ruim een kwart meer dan waar op werd gehoopt. Dat komt omdat er nog steeds soorten geverifieerd worden. Sommigen zijn zo klein dat je ze alleen met een microscoop kunt determineren, andere zijn zo onbekend dat er eerst specialisten naar moeten kijken voor we de waarneming meetellen. Onlangs kwamen er nog 150 nieuwe soorten nachtvlinders bij. Die had blijkbaar iemand verlaat ingevoerd. Vandaar dat de term ‘6200+’ eigenlijk alweer verouderd is, maar ja niks aan te doen. Op onze pagina bij Waarneming.nl kun je de actuele stand zien.”

Meer dan zesduizend soorten, dat klinkt heel indrukwekkend. Maar is het nou veel of weinig, waar moeten we dat aan afmeten?

“We hebben helaas geen nulmeting, of je zou dit als nulmeting moeten beschouwen. Toch kun je rustig zeggen dat de biodiversiteit in de Gelderse Poort hoog is en dat dat samenhangt met de natuurontwikkeling die hier is geweest. De buitendijkse uiterwaardennatuur heeft veel meer soorten dan de landbouwgronden in de regio. Er hebben wel mensen gezocht naar bepaalde akkerplanten die ze daar verwachtten, maar die zijn niet gevonden, dat is wel een indicatie. We zien ook dat de uiterwaarden van belang zijn voor soorten die nieuw zijn, klimaatvolgers, om zich in Nederland te verspreiden. De weidesprinkhaan bijvoorbeeld – die komt op meer plekken voor en met grotere aantallen, steeds een stukje verder naar het westen. Maar alleen nog buitendijks.”

Hoe komt het dat de meeste soorten in de Millingerwaard zijn gevonden?

“De Millingerwaard is natuurlijk goed toegankelijk, je mag er struinen. Dat verklaart een deel: er hebben veel mensen gezocht naar verschillende soortgroepen. Het is ook een groot gebied met veel variatie, met oudere delen ooibos en net afgegraven stukken. De begrazing is ook een factor. De grote weerschijnvlinder lijkt zich hier bijvoorbeeld te vestigen, die profiteert van de verse mest.”

Eén soort vind ik niet terug in de waarnemingenlijst. Homo sapiens. Terwijl die toch van grote betekenis is in het gebied, ook voor jullie project.

“Ja, dat klopt. Meer dan 2600 mensen hebben ons geholpen met ruim 152.000 waarnemingen. Er zijn heel wat nieuwe contacten ontstaan, tussen vrijwilligers van verschillende soortgroepen maar ook met willekeurige passanten zoals bij de nachtvlinderexcursie bij het Wylerbergmeer. Daar kwamen niet alleen bijzondere soorten macro- en micro- nachtvlinders op het licht af zoals de koekoeksbloemspanner maar ook vele voorbijgangers!”

Wat voor tips heb je op basis van je ervaring met het soortenjaar voor mensen die zelf een intensieve inventarisatie willen doen?

Begin met een groepje natuurfreaks die in de buurt wonen en het leuk vinden om vaak te gaan zoeken. Verdeel de soortgroepen zodat je niet allemaal naar hetzelfde kijkt. Nodig experts uit, maar organiseer vooral ook excursies voor algemene natuurliefhebbers. Want zo’n bioblitz doe je óók om het enthousiasme voor de natuur aan te wakkeren. Het is spannend om te volgen, ik ben zelf ook benieuwd hoe het dit jaar bij de buren in het Ketelwald gaat.

Het magazine kun je hier downloaden als PDF.

Meer informatie

• Meer weten over dit bijzondere gebied, de waarnemingen, de nieuwe soorten en de soorten die tegen de verwachting in niet werden gezien? Lees ‘6200+ soorten in de Gelderse Poort’, uitgave van de Flora- en Faunawerkgroep Gelderse Poort onder redactie van Vincent Sanders en Ria Vogels. Het magazine is te bestellen met een mail aan info@geldersepoort.net.
• Bekijk alle soorten op de projectpagina op Waarneming.nl: BioBlitz 5000-soortenjaar Gelderse Poort 2022.
• Meer weten over de natuurontwikkeling en rewilding in de Gelderse Poort? Kijk op Gelderse Poort en rivieren - ARK Rewilding Nederland.
• Dit jaar is er een 5000-soortenjaar voor het Ketelwald, het aan de Gelderse Poort grenzende bosgebied op de stuwwal van Nijmegen tot het Reichswald.
• PS: Wie de lijsten van het soortenjaar gaat bekijken, vindt daarin niet de wolf. Dit komt omdat wolvenwaarnemingen automatisch worden verborgen op Waarneming.nl. Dat er op woensdag 14 december 2022 een wolf door Lent liep, werd echter wel gefilmd: Nijmegenaar Tim filmt tijdlang wolf die over de dijk bij Lent loopt: ‘Het vetste ooit dit'. 

Tekst: ARK Rewilding Nederland
Foto's: Vincent Sanders; Harvey van Diek; Peter Hoppenbrouwers