Gaswinning bij Borkumse Stenen mag voorlopig niet doorgaan

De uitspraak betekent uitstel, maar nog geen afstel van de gaswinning. De coalitie van natuurorganisaties die de rechtszaak aanspande reageert daarom gematigd positief. "We zijn blij dat er voorlopig niet geboord mag worden bij de Borkumse Stenen. In de hele Nederlandse Noordzee is er momenteel één plek buiten windmolenparken waar actief wordt gewerkt aan rifontwikkeling, zoals vergund door de Nederlandse overheid", vertelt Karel van den Wijngaard, programmaleider Noordzee. "Het plan om precies daarnaast naar gas te gaan boren, is bizar. De Noordzeenatuurgebieden zouden we met rust moeten laten."

De geplande gaswinning bij de Borkumse Stenen brengt schade toe aan een toch al ernstig verzwakt ecosysteem. De geluidsoverlast die het boven en onder water geeft, is voor de rechter reden om de omgevingsvergunning te vernietigen. Daarnaast worden volgens de rechter ook de stikstofregels onvoldoende nageleefd. 

Volgens de natuurorganisaties zijn dat niet de enige gevolgen van de gaswinning. Het brengt watervervuiling en verontreiniging met zware metalen met zich mee, en de aantasting van het natuurgebied betekent het verlies van leefgebied voor beschermde diersoorten, zoals de bruinvis en parelduiker. Maar het negatieve rimpeleffect gaat verder: de veertien miljoen kuub aan gas die uit de bodem wordt gepompt, wordt vervolgens verstookt. Iets dat bijdraagt aan het vergroten van de klimaatproblematiek en haaks staat op de belofte van de overheid om naar minder fossiel energieverbruik toe te werken. 

"We leven in een klimaat- en biodiversiteitscrisis. Die crisissen zijn verweven met elkaar en zullen dus ook in samenhang moeten worden opgelost. Interventies voor het klimaatprobleem kunnen bijdragen aan het herstellen en ontwikkelen van nieuwe natuur, en daarmee aan het vergroten van de biodiversiteit. In plaats van gas te winnen in natuurgebieden, moeten we op zoek naar duurzame oplossingen", zegt Karel. 

Rif als bron van leven 

Ooit waren platte oesters en de oesterriffen overvloedig in de Noordzee. Inmiddels zijn de oesters zeldzaam en de riffen nog zeldzamer, maar de Borkumse Stenen is zo’n plek waar resten van een rif overleven. Meer dan honderd jaar geleden lag er een gigantisch rif met keien uit de ijstijd als basis. Het rif was zo groot dat het in verschillende historische teksten van vissers opduikt.

Alhoewel het gebied nog steeds relatief rijk is aan natuur, heeft het rif lang niet meer de omvang en structuur van vroeger. Het ecosysteem kan daardoor niet of nauwelijks herstellen van de klappen die menselijk gebruik en klimaatverandering toebrengen. Met dank aan het werk van natuurorganisaties, bouwen zeldzame Europese platte oesters hier sinds een aantal jaar weer aan hun eigen rif. Door op en aan elkaar te groeien, creëren ze uiteindelijk grote 3D-structuren onder water met hoeken, kieren en gaatjes. Daarin vinden talloze dier- en plantensoorten een plek om te leven, te eten en zich voort te planten. "We werken al jarenlang met partners aan oesterrifontwikkeling in dit natuurgebied", vertelt Karel. "De eigenschappen van het gebied, waaronder de stenen die er liggen, maken het een kansrijke plek. We zien dat de oesters hier overleven en dat de biodiversiteit veel groter is dan op zanderige bodems zonder reliëf."  

"Dit is momenteel de enige locatie in een rijk natuurgebied in de Noordzee waar we iets kunnen leren over rifherstel in dieper water, ver uit de kust", gaat hij verder. "In binnen- en buitenland wordt het werk aan rifherstel vaak gedaan vlakbij de kust in ondiep water, elk in soortgelijke omstandigheden, maar hier kunnen we ontdekken hoe oesterriffen groeien in diep water zoals ze dat ooit deden. We hebben veel tijd, geld en energie in dit rif geïnvesteerd. Al sinds 2016 doen we onderzoek naar wat oesters nodig hebben om te overleven, hoe hun voorplantingscyclus werkt en wat goede manieren zijn om ze uit te zetten. In de afgelopen jaren hebben natuurorganisaties hier grote hoeveelheden oesters uitgezet. Bovendien strekt het natuurgebied zich uit tot in Duitsland, en ook daar wordt hard gewerkt aan herstel. Vermoedelijk profiteren de oesters daar van de oostwaartse stroming die oesterlarven uit Nederland met zich meebrengt. We zijn blij dat de uitspraak ervoor zorgt dat ze voorlopig niet bij de Borkumse Stenen naar gas mogen boren."

Rechtszaak

In 2018 verleende het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit al een vergunning voor rifherstel aan het Wereld Natuur Fonds, die later werd overgenomen door ARK Rewilding Nederland. In 2022 verleende het ministerie van Economische Zaken en Klimaat echter ook een vergunning aan mijnbouwbedrijf ONE-Dyas voor gaswinning in de Noordzee boven Schiermonnikoog. Verschillende natuurorganisaties, ARK Rewilding Nederland, Greenpeace, Natuurmonumenten, Vrije Horizon Schiermonnikoog, de Waddenvereniging en het Wereld Natuur Fonds, gingen bij de rechtbank in beroep tegen die vergunning.

Tekst: ARK Rewilding Nederland
Beeld: Udo van Dongen (leadfoto: Borkumse Stenen); Ernst Schrijver; Olsen