Marmerkreeft bedreigt planten en dieren in vennen bij Nijmegen, libellentellers gezocht

Vanuit de aquariumhobby is de marmerkreeft op meerdere plekken in Europa in de natuur beland. Het is een unieke soort: deze rivierkreeft kan zichzelf klonen, of voortplanten zonder mannelijke dieren. De populaties marmerkreeften bestaan volledig uit vrouwtjes en een enkele marmerkreeft is al genoeg om een nieuwe populatie te starten. Door deze bijzondere manier van voortplanten kunnen marmerkreeften zich razendsnel en explosief vermenigvuldigen – elk individu produceert immers eitjes. Net als andere uitheemse kreeften kunnen ze bovendien over land trekken, op zoek naar nieuwe leefgebieden. 

Overasseltse en Hatertse Vennen

In 2018 werd de marmerkreeft voor het eerst gevonden in de Overasseltse en Hatertse Vennen, bij Nijmegen. Inmiddels zijn de dichtheden er enorm. In het eerste ven waar ze opdoken, leven nu letterlijk duizenden kreeften. Met behulp van DNA-sporen die ze achterlaten in het water, 'environmental DNA of eDNA', wordt hun verspreiding nauwgezet gevolgd. De hoogste eDNA-concentraties – en dus de meeste rivierkreeften – worden gevonden in het centrale deel waar de invasie begon. In pas gekoloniseerde vennen zijn de concentraties nog laag. Waar de invasieve exoten in 2021 nog in vijf vennen voorkwamen, zijn dat er inmiddels achttien. Hun opmars lijkt voorlopig niet te stoppen.

Onderzoek naar de impact

De Overasseltse en Hatertse Vennen maken deel uit van een bijzonder natuurgebied, met meer dan dertig soorten libellen, zoals alle soorten witsnuitlibellen, de plasrombout, de gaffelwaterjuffer en de tangpantserjuffer. Er komen verder elf soorten amfibieën voor, waaronder de knoflookpad en de kamsalamander. Ook zijn er vennen met bijzonder goed ontwikkelde watervegetatie. De marmerkreeft is een alleseter en eet zowel planten als dieren. Mogelijk vreten marmerkreeften direct de eitjes en larven van libellen en amfibieën op. Daarnaast kunnen ze indirect schade aanrichten door waterplanten op te eten die belangrijk zijn als schuilplaats en om eitjes op af te zetten voor andere dieren. In dertig vennen volgen we daarom met eDNA de aanwezigheid van de kreeften en amfibieën. In vier vennen monitoren we de waterplanten en in twaalf vennen kijken we naar de macrofauna. Om ook de effecten op libellen goed in beeld te krijgen, willen we bestaande routes van het NEM Meetprogramma Libellen opnieuw gaan tellen. Zo bouwen we tijdreeksen op, waarmee we beter kunnen volgen hoe de marmerkreeft inheemse dieren en planten beïnvloedt. Dit helpt ons de impact op het ecosysteem beter te begrijpen en de monitoring kan handvatten bieden om de nadelige gevolgen waar mogelijk te beperken.

Invasieve exoot

De marmerkreeft komt oorspronkelijk uit Noord-Amerika en staat op de Europese Unielijst van invasieve exoten. Sinds 2016 is het daarom verboden om deze soort te bezitten, verhandelen, kweken, vervoeren of importeren. Marmerkreeften die al in particulier bezit zijn, mogen wel worden gehouden tot ze doodgaan. Daar zit echter een probleem: omdat marmerkreeften zich ongeslachtelijk voortplanten, zullen ze binnen de aquariumhobby niet vanzelf verdwijnen. Voor deze soort is dan ook een aanvulling op de wetgeving wenselijk. 

Meld je aan

Woon je in de buurt van het studiegebied en zou je graag bijdragen aan dit onderzoek, dan kunnen we je hulp goed gebruiken! We zoeken mensen die eens per twee weken de libellen willen tellen bij één of meer vennen in het gebied. Het tellen van een ven kost ongeveer een half uur. Voorkennis van libellen is wel nodig, want uiteindelijk is het de bedoeling dat je alle libellensoorten die je tegenkomt op naam kunt brengen.

Aanmelden kan bij De Vlinderstichting. Samen kijken we naar een passend transect.

Tekst: Gerdien Bos, De Vlinderstichting; Jelger Herder, RAVON
Beeld: Jelger Herder