2026 wordt het Jaar van de Steenuil

Vogelbescherming Nederland, Sovon Vogelonderzoek en de landelijke steenuilenwerkgroep STONE vragen in 2026 extra aandacht voor de steenuil met het Jaar van de Steenuil.

In de eerste helft van de twintigste eeuw was de steenuil in ons land een algemene broedvogel, die alleen op de Waddeneilanden ontbrak. Inmiddels is zowel de verspreiding als de populatiegrootte sterk afgenomen. In de jaren vijftig van de vorige eeuw werd de populatie nog op 25.000 paren geschat, terwijl de meest recente schatting (2018-2020) uitgaat van 8000 tot 9500 paren. Deze terugloop heeft alles te maken met de intensivering van de landbouw. De steenuil is namelijk gebonden aan kleinschalig, halfopen agrarisch landschap. Daardoor komt hij tegenwoordig vooral nog voor in regio’s waar dit type cultuurlandschap relatief veel te vinden is, zoals in de Achterhoek, Twente en delen van Noord-Brabant en het rivierengebied. Sinds de eeuwwisseling is de terugloop in aantallen gekenterd: over de periode 1990-2024 is de trend stabiel. Recent (vanaf 2012) is er zelfs sprake van een matige toename, met een jaarlijkse populatiegroei van 0,9 procent. 

Zand en klei 

Achter deze toename zitten wel nuances verscholen. Op de zandgronden van ons land – waar de meeste steenuilen broeden – doet de steenuil het namelijk beter dan op de kleigronden. In de afgelopen twaalf jaar neemt de steenuilenpopulatie op zand met 1,8 procent per jaar toe, terwijl de populatie op klei in diezelfde periode met 3,6 procent per jaar is afgenomen. De organisaties gaan daarom het komende jaar de verschillen tussen steenuilen op zand- en kleigrond en de overleving nader onderzoeken. De resultaten worden verbonden aan de nieuwste bevindingen van STONE's onderzoek naar voortplanting en aan een nieuw populatiemodel dat laat zien welke factoren de ontwikkeling van de Nederlandse steenuilenpopulatie beïnvloeden. Daarnaast gaat STONE verder met hun onderzoek naar het verschil in voedselbeschikbaarheid op zand- en kleigrond voor een beter inzicht hoe de steenuil in Nederland het meest effectief geholpen kan worden.

Verbeterd leefgebied 

Vogelbescherming heeft grootse plannen voor het Jaar van de Steenuil. Samen met STONE wordt gewerkt aan een vernieuwde Erfwijzer, met daarin de recentste informatie over steenuilvriendelijke maatregelen voor de inrichting van het erf. Ook komt er een handleiding voor projectontwikkelaars, met daarin adviezen over het omgaan met steenuilenpopulaties bij ontwikkelingsplannen. Vogelbescherming gaat daarnaast een Steenuilenfonds opzetten, dat zal zijn gericht op het ondersteunen van partijen bij het geschikter maken van hun terreinen als leefgebied voor de steenuil.

Doe ook mee

Ook jij kunt een bijdrage leveren aan het Jaar van de Steenuil. In het project ‘Zet de Steenuil op de kaart’ kun je via een speciale online claimkaart een telgebied uitkiezen waarvan de organisaties graag willen weten hoeveel steenuilen er zitten en wat hun broedsucces is. Zo komen we samen te weten waar in Nederland de steenuil nog succesvol voorkomt. En in het project ‘De roep van de Steenuil’ hopen we meer te leren over het gedrag van de soort met behulp van geluidsonderzoek. De roep van een alleenstaand mannetje is bijvoorbeeld anders dan dat van een pas uitgevlogen jong. Je kunt nu al helpen door een Birdweather PUC – een kleine slimme microfoon die speciaal is ontworpen om vogelgeluiden op te nemen en te herkennen – in de tuin op te hangen, zodat zoveel mogelijk steenuilgeluiden kunnen worden opgenomen. Later dit jaar kun je ook helpen met het analyseren van de opgenomen geluiden.

Tekst: Sovon Vogelonderzoek en Vogelbescherming Nederland
Beeld: Jelle de Jong (leadfoto: steenuil); Ad Sprang