Probleem: vruchteneters worden te klein

Planten kunnen niet poepen; daar hebben ze dieren voor nodig. Voor die hulp betalen ze een prijs, in de vorm van vruchtvlees. De dieren eten de vruchten, en als dank laten ze ergens een poepje achter: zaadbommetjes met een lading voedingsstoffen eromheen. Het dier krijgt eten, en de plant verspreiding. Win-win. De wederzijdse afhankelijkheid is dan ook groot: vruchtenetende dieren moeten eten, en omgekeerd is in sommige bossen meer dan 90 procent van de bomen afhankelijk van vruchteneters voor hun verspreiding.

Aantekeningen

Als iets zo belangrijk is, krijg je al gauw ecologen die gaan turven wie nou eigenlijk wat eet. Ecoloog Daniel Guerra van Naturalis Biodiversity Center legde dat soort aantekeningen uit de afgelopen zestig jaar op een rijtje. "102 locaties, 1900 soorten planten en 1100 soorten dieren", somt hij op. "12.000 waarnemingen van planten die een bepaald soort fruit eten in totaal. Het was best een klus."

Verband

Uit die studie naar wie wat eet, komt een verband naar boven. Een taakverdeling, zo u wilt. Kleine dieren eten kleine vruchten met kleine zaadjes, en grote dieren eten groot. Die relatie is niet glashard. Grote grizzlyberen eten ook kleine besjes. Mensen eten avocado’s, maar ze poepen bijna nooit een hele avocadopit uit – ronduit laf, vanuit het perspectief van de avocadoboom. Maar het verband is er wel, en hoe meer fruit een beest eet, hoe sterker de relatie.

In een nieuw artikel in het vakblad Ecology Letters leggen Guerra, hoofdonderzoeker Renske Onstein en hun collega’s het nadeel van de win-winrelatie bloot. Als een van de twee partijen verliest, verliest de ander dus ook. Op plekken die veel door mensen zijn verstoord, zie je dat terug in de samenstelling van de planteneters. Daar zijn er minder van, en er zijn vooral minder grote soorten, zoals grote apen of neushoorns. Dat verlies van diversiteit leidt tot een 'ontkoppeling' van de op grootte gebaseerde relatie, en dat ondermijnt de veerkracht van het hele tropische bos. "Het is alsof de gemeenschap ziek is", aldus Guerra.

Nog niet geraakt

De publicatie draait vooral om verstoringen uit de laatste paar decennia, en omdat bomen vaak tientallen of honderden jaren oud kunnen worden, zie je de gevolgen van de verdwijnende vruchteneters nog niet zo. "Deze ecologische trein heeft ons nog niet geraakt", aldus Guerra. "Of, optimistischer gezegd: we kunnen dit nog oplossen, door de grote soorten die ergens verdwenen zijn terug te brengen."

Meer informatie:

• Lees het artikel Human-Induced Downsizing of Animal Communities Weakens Trait Matching Between Tropical Plants and Frugivores in het vakblad Ecology Letters.
• Ook vruchtenetende vissen zijn essentieel voor bossen. Lees er meer over in een eerder natuurbericht op Nature Today, van 25 januari 2025. 

Tekst: Naturalis Biodiversity Center
Beeld: Tom Wout (leadfoto: een halsbandarassari (Pteroglossus torquatus) uit de toekanfamilie eet van rijpe palmvruchten in Panama); Getty Images; Gijsbert Praamstra