Vergrijzen onze zwemkrabben? Help!

Zwemkrabben zijn leuk. Ze kunnen niet alleen lopen, maar ook zwemmen. Het achterste paar poten, het vijfde, is daarvoor speciaal omgebouwd. Het is ovaal, afgeplat en verbreed. Met die peddels kunnen ze zwemmen. Duikers en snorkelaars zien dat vaak. Maar in rustig water in haventjes zie je ze ook vanaf de kant vaak opvallend actief zwemmen. Er zijn meerdere soorten, waarvan de Gewone zwemkrab (Liocarcinus holsatus) een belangrijke indicatorsoort is. Deze gold altijd als de 'algemeenste'. Maar misschien wordt hij wel ingehaald...

Voor het eerst gezien, dan weg, nu veel

In 1991 werd de Grijze zwemkrab (Liocarcinus vernalis) op het strand van Katwijk-Noordwijk voor het eerst in Nederland waargenomen. Daarna volgden steeds meer meldingen. Toen kwam de strenge winter van 1995/1996. Daar kon deze zuidelijke soort niet tegen. Vervolgens werden nog maar zelden exemplaren gemeld of in museumcollecties opgenomen. Pas in het begin van januari 2017 werd het dier weer in flinke aantallen gevonden. De soort kwam op streeplijsten terecht en werd als standaard-soort bij het Strandaanspoelsel Monitoring Project (SMP) betrokken. In een NatureToday-bericht en in artikelen (onder andere in Zoekbeeld) werd uit de doeken gedaan hoe de Grijze zwemkrab en de Gewone zwemkrab van elkaar kunnen worden onderscheiden.

Toename

Vanaf 2017 nam het aantal aangespoeld waargenomen Grijze zwemkrabben sterk toe. Niet alleen de systematisch verzamelde waarnemingen in het kader van het SMP, maar ook het aantal losse waarnemingen via waarneming.nl.

Uit de kaartjes van Verspreidingsatlas.nl, waarin ook de gegevens van waarneming.nl zijn opgenomen, blijkt dat de Grijze zwemkrab vóór 2020 nog maar van weinig locaties bekend was. Met name de laatste drie jaar werd de soort echter vrijwel op alle Noordzeestranden waargenomen. Trekken we voor het gemak even een grens waarbij we alles van vóór 2017 als 'het grijze verleden' bestempelen, dan lijkt de soort zich momenteel flink uit te breiden. (Of in bestuurders-jargon: de Grijze zit de laatste drie jaar 'in de lift'.) Deze vergrijzing geldt nu alleen nog voor de kust, want in duikgegevens uit het MOO, het waarnemingsproject met sportduikers en snorkelaars, zien we op dit moment nog nauwelijks Grijze zwemkrabben de Oosterschelde 'opduiken'. Ervaringen met immigrerende zuidelijke soorten leren overigens dat voorkomens in het binnenwater op den duur vaak die in het open water volgen. (Maar ook het omgekeerde is het geval.)

Recente trend van Grijze versus Gewone zwemkrab

Een recente analyse van de SMP-gegevens laat zien dat de Grijze zwemkrab in 2017 t/m 2022 toeneemt, terwijl de Gewone zwemkrab sinds 2017 juist afneemt. (Bij deze analyses is gecorrigeerd voor de waarnemersinspanning.) De met SMP-data vastgestelde trends vormen doorgaans een goede afspiegeling van de daadwerkelijke populatieveranderingen in de nabije kustzone. Bij de nu waargenomen trend vanaf 2017 is nog wel voorzichtigheid geboden. Ten eerste is de periode erg (té) kort. Ten tweede wordt nog nader onderzocht of het schatten van de aangespoelde exemplaren wel altijd even systematisch verliep. Het schatten van grote aantallen op elkaar lijkende exemplaren over 1 tot 2 kilometer kan lastiger zijn als het om honderden exemplaren gaat. Dan is het niet te doen alle exemplaren stuk voor stuk te bekijken en te determineren. Daar staat tegenover dat de waarnemers goed weten waar ze op moeten letten. Toch neemt dit natuurlijk niet weg dat we graag méér zouden willen weten over deze vergrijzing onder onze peddelende tienpoters (voor wie het niet wist: krabben en kreeften – Decapoda – hebben vijf opvallende poten aan iedere kant. Ten minste 1 paar heeft scharen (de schaarpoten) en van de overige vier paar hebben de laatste al dan niet 'peddels' aan het uiteinde).

Meehelpen nuttig? Ja, zeker weten!

Het verkrijgen van meer zekerheid over trends van onze kustsoorten is belangrijk. De trend van de Gewone zwemkrab wordt in het kader van het Netwerk Ecologische Monitoring gebruikt als indicator voor de kwaliteit van het Europese Habitattype H1110b: de nabije kustzone. Op veel plaatsen langs de kust zijn al SMP-trajecten. Dit zijn vaste tel-routes over het strand waar onderzoekers van aanspoelsel, strandwachters, actief zijn. Langs onze kust zijn dat er 14, langs de Belgische kust 5. Ben je geïnteresseerd en wil je al strandwandelend, onderzoekend en tellend meehelpen onze kustfauna te monitoren? Dan ben je superwelkom! Je loopt altijd eerst mee met een ervaren waarnemer. Mail om een keer vrijblijvend mee te lopen naar anemoon@cistron.nl.

Zelf op pad? Zoek de verschillen!

Ben je zelf op het strand en krijg je het onderzoekersvirus? Help dan mee! Zie onderstaande figuren en het tabelletje. Geef wat je aantrof door aan Stichting ANEMOON. Of/en gebruik de app! 

Gebruik de app!

Ook via de Groene strand WebApp kunnen we meer inzicht krijgen in aantalsverhoudingen op het strand. Hier gaat het om waarnemingen/tellingen per 10 meter aanspoelsel. In dit geval wordt dan steeds op de beide zwemkrabsoorten gelet en worden ook nul-waarnemingen doorgegeven als één van beide soorten niet gevonden wordt. Lees meer over de app in dit NatureToday-bericht.

Waarnemingen

Meldingen van deze en andere zee- en brakwaterorganismen en van land-, zoetwater- en zeeweekdieren zijn welkom bij Stichting ANEMOON en platforms als Waarneming.nl

Tekst: Adriaan Gmelig Meyling, Rykel de Bruyne en Inge van Lente, Stichting ANEMOON
Foto's: Wijnand Vlierhuis (leadfoto: "Een zwemmende zwemkrab komt naar je toe deze zomer!" (vrij naar een oude -nu vergrijsde- jingle van radio Veronica). Gewone zwemkrab (Liocarcinus holsatus). Tevens als ansichtkaart, verkrijgbaar bij ANEMOON); Mick Otten, Alie Postma; PICTAN; Steven Campbell; Groene Strand; Stichting ANEMOON