Kennisontwikkeling en monitoring exotische mieren

Nederland komt als handels- en doorvoerland veel in aanraking met soorten die van nature niet voorkomen in Nederland. Uitheemse soorten die in door menselijk handelen in Nederland komen worden exoten genoemd. Met name de handel in planten (met grond) zorgt er voor dat er ook veel exotische mieren in ons land terecht komen. In totaal zijn er in ons land ongeveer vijfenveertig gevestigde exoten vastgesteld, waarvan er ook een tiental in het buitengebied voorkomt. De overige exoten komen alleen in verwarmde gebouwen voor. De mieren die buiten voorkomen veroorzaken nu problemen in het stedelijke gebied, waar naast de effecten op flora en fauna ook vaak overlast wordt gemeld, zoals veel mieren in huis, verzakte stoepen en aantasting van tuinplanten. Hoe meer exotische mieren in steden aanwezig zijn, hoe groter de kans is dat ze ook in de natuur opduiken en invasief worden.

Signalering en kennis

Belangrijk is dat exotische mieren herkend en gemeld worden, zodat beoordeeld kan worden of acties noodzakelijk zijn. Op vele fronten wordt gewerkt aan kennisontwikkeling, waarschuwingen en signalering, zoals bijgaande recente voorbeelden laten zien.

• Een risicobeoordeling voor exotische mieren die is gemaakt door de Radboud Universiteit en EIS Kenniscentrum Insecten in opdracht van Bureau Risicobeoordeling & onderzoek (BuRO) van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA).
• Een advies van BuRO voor het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit om nieuwe vestiging en verdere verspreiding van uitheemse mieren tegen te gaan.
• Een website om exotische mieren in de stad te signaleren.
• Een vakbladartikel (pdf; 3,5 MB) om dierentuinen voor te lichten over het (veelvuldig) voorkomen van exotische mieren in verwarmde kassen.
• Een brochure voor de sierteeltbranche om erop te wijzen dat er in grond rondom plantenwortels mierennesten uit het buitenland kunnen meekomen.
• Het mogelijk maken voor tuincentra om determinaties uit te laten voeren als ze twijfelen over de identiteit van mieren op het bedrijf.
• Een artikel om te wijzen op de risico’s van het hobbymatig houden van invasieve mierensoorten.
• En natuurlijk veel berichten op NatureToday over exotische mieren, zoals over het mediterraan draaigatje, de plaagmier en schorpioenmieren.

Toekomst

We merken dat het melden van exotische mieren steeds vloeiender gaat. Zo wordt nu, door de vele aandacht, het voorkomen van het mediterraan draaigatje meestal in een vroeg stadium gemeld, zodat de kolonies nog niet onbeheersbaar groot zijn geworden en de uitgangssituatie voor bestrijding gunstiger is. Ook wordt er door ingestuurde monsters aan de lopende band informatie verzameld over welke soorten zich vestigen, waarbij zelfs heel bijzondere waarnemingen binnenkomen. Voorbeelden van soorten die we nauwelijks kenden uit ons land zijn recente vestigingen van de kleine faraomier in een huis, de Iberische wegmier in een tuin en de roodkopgraanmier op een tuincentrum.

De toegenomen problematiek en aandacht daaromheen leidt tot flink meer kennis en hopelijk op termijn ook tot het steeds beter voorkómen van nieuwe gevallen van vestigingen van exotische mierensoorten.

Tekst: Jinze Noordijk, EIS Kenniscentrum Insecten en Jenneke Leferink, NVWA
Foto’s: Giel Bongers (leadfoto: schorpioenmieren); Jinze Noordijk