Nieuwe zaadmengsels voor biodiversiteit en sterke Waddenzeedijken

De Waddenzeedijken beschermen ons niet alleen tegen hoog water. Ze vormen ook een lang groen lint door ons landschap met veel potentie voor biodiversiteit en het verbinden van natuur. De huidige begroeiing bestaat echter slechts uit enkele soorten, vooral grassen. Wageningen Environmental Research heeft samen met Infram, Radboud Universiteit en Deltares onderzoek uitgevoerd om vast te stellen of een meer kruidenrijke Waddenzeedijk invloed heeft op de sterkte van de dijk.

Zaadmengsels met meer soorten

In 2019 zijn er op vier locaties bij de drie waterschappen op de Waddenzeedijk nieuw samengestelde zaadmengsels ingezaaid. Ten opzichte van het standaard grasmengsel voor begraasde dijken (D1) is er minder Engels raaigras toegevoegd. Daarnaast is er rietzwenkgras, een inheemse witte klaver of een mengsel van vijf kruiden toegevoegd (smalle weegbree, rode klaver, duizendblad, veldzuring en herfstleeuwentand). De inheemse kruidensoorten zijn geselecteerd op basis van hun worteleigenschappen en in hoeverre zij in de regio voorkomen. Het eerste jaar zijn de proefvakken gemaaid en afgevoerd, daarna is het oorspronkelijke beheer – intensieve begrazing of klepelbeheer – weer hervat.

De mengsels op de proeflocaties zijn vijf jaar lang gevolgd, waarbij de soortensamenstelling en de doorworteling elk jaar is gemeten. Voor de doorworteling is naast het meten van biomassa in het laboratorium gebruikgemaakt van de zogenaamde VTV-methode (Voorschrift Toetsen op Veiligheid). Daarbij meten de onderzoekers de dichtheid van de wortels ter plekke op verschillende bodemdiepten, wat later wordt vertaald naar een beoordeling over de erosiegevoeligheid.

Het blijkt dat de toegevoegde soorten zich goed vestigen, ook bij hervatting van intensief schapen- of klepelbeheer. Ze komen echter lang niet altijd tot bloei en zaadzetting, en daardoor verspreiden ze zich nauwelijks verder over de dijk. De onderzoekers zagen dat de doorworteling in de eerste seizoenen na inzaai hoger lag in mengsels waaraan kruiden en/of rietzwenkgras zijn toegevoegd ten opzichte van het D1-mengsel en het mengsel met de inheemse witte klaver. Deze voorsprong verdween nadat het gangbare schapenbeheer met bemesting of het klepelbeheer weer werd ingevoerd. Het klepelbeheer is in 2021 omgezet naar hooien en afvoeren, maar in 2024 had dat nog geen verbetering in vegetatie en doorworteling opgeleverd.

Meer kruiden voor een betere biodiversiteit

Na vijf jaar zijn de ingezaaide grasstroken door Infram beproefd met een golfsimulator, en door Deltares omgerekend naar waarden die de sterkte van de graszode aangeven. Het bleek dat de nieuwe mengsels even sterk zijn als het oorspronkelijke D1-grasmengsel. Dit pleit voor meer kruiden op de Waddenzeedijk voor een betere biodiversiteit. Deze soorten zijn immers geen belemmering gebleken voor de sterkte van de dijk.

Op een andere locatie op de Friese Waddenzeedijk, nabij Sint Jacobiparochie (locatie Boonweg) wordt – in verband met eerder Wagenings onderzoek aan bloemrijke dijken – al sinds 1992 een aangepast beheer van hooien of een combinatie van hooien en begrazen toegepast. Bij een veldbezoek in 2023 bleek dat zelfs na dertig jaar aangepast beheer de verwachte stijging van de soortenrijkdom beperkt blijft. Waarschijnlijk komt dat doordat er geen zaden aangevoerd worden uit het intensief gebruikte agrarische achterland en de omliggende soortenarme Waddendijken. Voor het verhogen van de biodiversiteit van de Waddenzeedijken is het dus de kunst om zowel voor aanvoer van kruidenzaden te zorgen, als voor een beheer waarbij de aangevoerde kruiden daadwerkelijk tot bloei en zaadzetting kunnen komen.

Meer informatie

• Lees voor meer informatie het rapport Monitoring gras/kruidenmengsels Waddenzeedijken van Wageningen Environmental Research en het gezamenlijke eindrapport Monitoring Gras en Kleibekleding - Eindrapportage (pdf: 3,9 MB).

Tekst: Wageningen Environmental Research
Beeld: Carla Grashof-Bokdam en Nils van Rooijen, Wageningen Environmental Research (leadfoto: deel van de Waddenzeedijk ingezaaid met een kruidenmengsel)