Natuurherstel helpt Gelderland van het slot

In 2019 zette de Raad van State een streep door het 'Programma Aanpak Stikstof' (PAS): alleen wanneer de neerslag van stikstof op gevoelige natuur significant omlaag gaat, is er weer ruimte voor nieuwe economische ontwikkelingen en grootschalige woningbouw.

Zes jaar later staat de stikstofgevoelige natuur er nog steeds beroerd voor. De PAS-melders, boeren die buiten hun schuld illegaal werken, zijn niet geholpen. We kunnen nauwelijks nog vergunningen verlenen voor woningbouw, bedrijfsuitbreiding en veilige wegen. Niets doen is geen optie meer. Provincie Gelderland neemt verantwoordelijkheid en zet met stikstofstroken een concrete eerste stap. Het is onderdeel van een grotere aanpak voor stikstof in Gelderland. Dicht bij kwetsbare natuur moet de uitstoot van stikstof sowieso omlaag, dus beginnen we nu met deze eerste stap. 

Kiezen voor het grootste effect

Provincie Gelderland wil stikstofstroken aanwijzen rond de stikstofgevoelige natuur in vier Natura 2000-gebieden: Veluwe, Landgoederen Brummen, Willinks Weust en Bekendelle. Het gaat om gebieden waar de natuur in slechte staat verkeert. In de stroken moet de uitstoot van stikstof ten opzichte van 2018 de komende tien jaar flink omlaag. We richten ons op de uitstoot, in plaats van op de neerslag van stikstof. Het voordeel is dat ondernemers zelf aan de knoppen zitten om hun uitstoot te verminderen. De neerslag van stikstof is het grootst dichtbij de bron, tot 500 meter, daarom werken we met stroken direct rond de natuurgebieden.

Maatregelen die standhouden bij de rechter

Hoe gaan we die stikstofuitstoot verlagen? De provincie heeft denkrichtingen opgesteld. Het uitgangspunt: alles en iedereen draagt bij: boeren, industrie, wonen en mobiliteit. In de denkrichting staat bijvoorbeeld het voorstel voor een maximale uitstoot per dier, berekend voor het aantal dieren dat volgens de vergunning gehouden mag worden. Een ondernemer kan dan de uitstoot per dier omlaag brengen, of minder dieren houden. Je kunt ook denken aan de verplichting om in stallen te gaan werken met de best beschikbare technieken. Of een verplichting voor bedrijven om hun gasverbruik te verminderen, het wagenpark te verduurzamen en in de bouw gebruik te maken van minder vervuilende machines. We zoeken naar normen die ondernemers ruimte geven hun eigen keuzes te maken. Tegelijkertijd is het uitgangspunt dat het pakket wel standhoudt voor een rechter.

Iedereen mag meedenken

Het beleid zal ingrijpend zijn voor ondernemers binnen de stroken. Daarom werkten we met verschillende mogelijkheden om mee te denken, zoals inloopbijeenkomsten en een digitaal platform om een reactie achter te laten. Bijna zeventigduizend mensen kregen daarover een brief en er is een website met alle informatie en participatiemogelijkheden.

De provincie sprak ook met individuele ondernemers en met organisaties als landbouworganisatie LTO. Zien we iets over het hoofd, kunnen voorstellen anders of beter? En wat is nodig om alles te realiseren? Denk aan subsidies, maar ook de vereenvoudiging van processen en zaakbegeleiding. Uit die aanpak kwamen praktische opmerkingen en voorstellen naar voren. Bijvoorbeeld dat het onverstandig is om een strengere norm in te stellen voor het gebruik van mest op grasland, omdat boeren dan mais en voederbieten gaan telen. Dat is rendabeler, maar het zorgt voor meer uitspoeling van stikstof. 

Nieuwe regels in najaar 2026

Het indienen van reacties kon tot 1 november 2025. We verwerken momenteel alle reacties op de voorgestelde regels en kijken of ze realistisch en juridisch en financieel haalbaar zijn. Half januari 2026 nemen Gedeputeerde Staten hierover een besluit. Daarna komen de regels voor stikstofstroken ter inzage en kan iedereen nog een zogenoemde zienswijze indienen. De gebieden in Winterswijk (Bekendelle en Willinks Weust) vallen mogelijk buiten het beleid, als het al lopende gebiedsproces Winterswijk voldoende stikstofwinst oplevert.

In oktober 2026 gaan de nieuwe normen van kracht. Ondertussen kijken we ook hoe de stikstofuitstoot buiten de stroken omlaag kan. Daarvoor rekent de provincie in eerste instantie op het Rijk. Een eerste stap naar natuurherstel en het op gang brengen van de vergunningverlening is met de stikstofstroken in ieder geval gezet.

Tekst en beeld: Provincie Gelderland (leadfoto: De Veluwe)